این روزها افراد زیادی در بازارهای مختلف مالی از جمله بورس و فرابوس فعالیت می کنند. فرابورس چیست؟ این سوال بسیاری از افراد است. فرابورس شباهت هایی با بورس داشته و البته تفاوت هایی هم میان آن ها وجود دارد. این بازار شامل انواع بازارهای یک، دو، سه، ابزار نوین مالی، پایه، شرکت های کوچک – متوسط و نیز بازار مشتقه است.
همچنین معاملات در فرابورس شامل سهام، اوراق قرضه و مشتقات است. به سهامی که در فرابورس معامله می شود، سهام غیر بورسی گفته می شود.
فرابورس چیست؟
فرابورس همان طور که از نام آن پیداست به معنی ” خارج از بورس” می باشد. فرابورس از سال 87 به صورت رسمی کارش را در ایران شروع کرده و تحت نظر سازمان بورس فعالیت می کند. در این بازار هم مثل بورس، سهام های مختلفی خرید و فروش می شود.
شرکت هایی که در بورس حضور دارند، تقریبا با سخت گیری های بیشتری توانسته اند عضو آن شوند. اما شرکت هایی که نمی توانند در بورس فعالیت کنند، با شرایط ساده تری می توانند در فرابورس فعالیت داشته باشند.
فرابورس 7 بازار مختلف دارد که عبارتند از:
- بازار یک
- بازار دو
- بازار سه
- بازار ابزار نوین مالی
- بازار پایه
- بازار شرکت های کوچک و متوسط
- بازار ابزار مشتقه
در ادامه مطلب در مورد این بازارها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
انواع بازارهای فرابورس چیست
همان طور که در بالا گفتیم، فرابورس 7 بازار مختلف دارد. شناخت درست این بازارها باعث می شود سرمایه گذاری بهتر و دقیق تری در آن ها داشته باشید.
بازار اول فرابورس
برای بازار اول معمولا شرایط پذیرش نسبت به دیگر بازارها سخت گیرانه تر است. در صورتی که شرکت ها عملکرد نه چندان خوبی داشته باشند، به بازار دوم منتقل خواهند شد. در صورتی که شرکت خیلی ضعیف باشد، احتمال دارد که کلا حذف شود. دامنه نوسان در این بازار مشخص و بدون حجم مبنا است. ریسک این بازار کمتر از بقیه بازارها است. موارد زیر در مورد شرکت هایی که در این بازار فعال هستند وجود دارد:
| شرایط حضور در بازار اول فرابورس |
|---|
| شرکت نباید دچار زیان شده باشد. |
| لازم است حداقل 10 درصد از سهام آن شناور باشد. |
| لازم است حداقل 24 ماه از بهره برداری آن گذشته باشد. |
| هیچ سوء پیشینه ای از مدیر عامل و هیات مدیره پذیرفته شده نیست. |
بازار دوم فرابورس
شرکت هایی که در این گروه قرار دارند، در صورتی که عملکرد خوبی داشته باشند می توانند وارد گروه اول شوند. به صورت کلی سخت گیری در بازار اول نسبت به بازار دوم کمتر است. شرکت ها در بازار دوم معمولا نوپا و کوچک هستند که احتمال زیان دهی آن ها بالاست و می خواهند از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند. این شرکت ها معمولا به افزایش سرمایه هم فکر می کنند. شرکت های بازار دوم باید ویژگی های زیر را مد نظر داشته باشند:
| شرایط حضور در بازار دوم فرابورس |
|---|
| برای حضور در این بازار لازم است حداقل 12 ماه از زمان تاسیس شرکت گذشته باشد. |
| داشتن پرونده یا شکایت مالی قابل قبول نخواهد بود. |
| لازم است حداقل 5 درصد از سهام ثبت شده شرکت شناور باشد. |
| آخرین سرمایه ثبت شده باید حداقل به میزان 100 میلیون تومان رسیده باشد. |
| نداشتن سوء پییشنه برای مدیر عامل و هیات مدیره ضروری است. |
بازار سوم فرابورس
شرکت هایی که به هیچ وجه نمی توانند در فرابورس پذیرش شوند، فقط با انجام مراحل اداری، وارد بازار می شوند. شرکت هایی که حتی تازه تاسیس شده اند امکان جذب سرمایه با پذیره نویسی اوراق بهادار را دارند.
بازار پایه فرابورس
بازار پایه هیچ کدام از شرایط بازار اول و دوم را ندارد، چون نیازی نیست شرکت ها در این بازار پذیرفته شوند. در این بازار شرکت ها از کم ریسک تا پر ریسک دسته بندی شده اند. سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز را در این بازار می بینیم.
| شرکت های بازار پایه |
|---|
| در بازار زرد، نوسان قیمت 3 درصد، برای نارنجی 2 درصد و برای قرمز هم 1 درصد می باشد. |
| در بازار زرد شرکت ها درخواست پذیرش ندارند و تنها دلیلی که در آن پذیرش می شوند الزام قانونی است. |
| شرکت هایی که در سازمان بورس ثبت شده و شرایط پذیرش را ندارند، شرکت های بازار نارنجی هستند. |
| شرکت هایی که به دلیل نداشتن شرایط لازم بورس و فرابورس پذیرش نمی شوند، جزء بازار قرمز هستند. |
بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس
ابزارهایی که به تایید شورای عالی بورس رسیده ( به جز سهام و حق تقدم) و هم چنین مشمول ثبت و یا معاف از آن باشد، می تواند جزء بازار ابزارهای نوین مالی پذیرفته شود.
اوراق زیر در این بازار معامله می شود:
| اوراق قابل معامله در بازار ابزارهای نوین مالی |
|---|
| گواهی سپرده گذاری |
| اوراق مشارکت |
| گواهی سپرده های بانکی |
| صکوک با ویژگی های مشخص |
| صندوق های زمین و ساختمان |
| و غیره. |
بازار شرکت های کوچک – متوسط
در شرکت فرابورس ایران، بازار سرمایه برای شرکت های کوچک و متوسط داریم و همین موضوع باعث شده شرکت های دانش بنیان هم بتوانند بهره برداری های زیادی داشته باشند. در مورد این شرکت ها تکیه بر عملکرد آتی آنان است و به منظور تسهیل در فعالیت هایشان، وضعیت فعلی آن ها خیلی ملاک قرار نمی گیرد.
شرکت های کوچک در فرابورس فعالیت کرده و همین موضوع باعث رشد آن ها و در نتیجه رشد کلی اقتصاد کشور می شود.
بازار مشتقه
نوعی از این بازار در بورس هم وجود دارد، اما در فرابورس شرایط آن فرق می کند. در این بازار قراردادهای گفته شده با توجه به توافق طرفین انجام می شود. این موضوع باعث شده دست تان بیشتر باز باشد، اما همزمان احتمال کلاهبرداری و عدم رعایت تعهدات را هم در برخی موارد افزایش می دهد. البته اکثر مکالمات تلفنی فرابورس ضبط می شود تا در هنگام لازم بتوان به آن استناد کرد.
اوراق بهادار در فرابورس
همان طور که گفتیم در این بازار اوراق بهادار متفاوتی وجود دارد که معاملات می تواند از طریق آن ها انجام شود.
سهام
معمولا شرکت های کوچک سهام شان را در این بازار ارائه می دهند. هر چند شرکت های بزرگی مثل Roche Holding Ag هم این کار را انجام می دهند.
اوراق قرضه
این اوراق از طریق بورس معامله نمی شود. بانک ها اوراق قرضه را از طریق شبکه های کارگزاری ارائه می کنند و جزء اوراق فرابورس محسوب می شود.
اوراق مشتقه
این ها در واقع قراردادهای خصوصی هستند که می توانند شرایط خودشان را داشته باشند.
** همچنین در بازار فرابورس ارز خارجی، ارز دیجیتال و ADR یا همان گواهی های بانکی هم معامله می شود.
| نوع بازار | پذیرش | ویژگی |
|---|---|---|
| بازار اول فرابورس | سختگیرانه | دامنه نوسان مشخص بدون حجم مبنا ریسک کمتر |
| بازار دوم فرابورس | سختگیری کمتر از بازار اول | مناسب شرکت‌های نوپا احتمال زیان دهی بالا |
| بازار سوم فرابورس | مناسب شرکت‌هایی که به هیچ وجه در فرابورس پذیرفته نمی‌شوند | امکان جذب سرمایه به پذیره نویسی اوراق بهادار |
| بازار پایه فرابورس | به صورت شرکت های تازه تاسیس شده | دسته بندی شرکت‌ها به سه گروه: زرد، نارنجی، قرمز |
| بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس | تایید شده توسط شورای امنیت | مشمول ثبت یا معاف از مالیات |
| بازار شرکت‌های کوچک و متوسط | تکیه بر عملکرد آتی و عدم ملاک وضعیت فعلی | باعث رشد اقتصاد کشور می‌شود |
| بازار مشتقه | قراردادها با توجه به توافق طرفین | بالا بودن کلاهبرداری و عدم رعایت تعهدات |
مزایای سرمایه گذاری در فرابورس
فرابورس مزایای زیادی برای شرکت ها دارد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:
شرایط پذیرش آسانی دارد
در فرابورس بسیاری از شرایط لازم برای فعالیت در بورس حذف شده و همین موضع باعث می‌شود تمامی شرکت ها بتوانند به تامین مالی برسند. در این بازار حداکثر به میزان یک ماه طول می کشد تا شرکت ها بتوانند سهام شان را فروخته و به افزایش سرمایه برسند.
تامین مالی سریع و ارزان انجام می شود
افراد زیادی در فرابورس سرمایه گذاری می کنند. این افراد معمولا سرمایه شان را میان شرکت های مختلف پخش کرده و تعداد محدودی سهم از هر شرکت خریداری می کنند. طبیعی است که در این شرایط ریسک معاملات پایین می آید.
شرکت هایی که عضو بازار OTC هستند از تمامی این سرمایه های کوچک استفاده کرده و آن ها را در پروژه های بزرگ دخیل می کنند تا بتوانند تامین مالی ارزان داشته باشند. دقت کنید که در این جا می توان از فروش اوراق بهادار مثل انتشار گواهی های سپرده سرمایه گذاری و غیره هم بهره مند شد.
معافیت مالیاتی وجود دارد
همه شرکت هایی که در فرابورس عضو هستند به استثنای شرکت های بازار پایه، تسهیلات خاصی دارند که معافیت مالیاتی 10 درصد یکی از آن ها می باشد. معافیت مالیاتی قطعا به نفع افراد و شرکت های مختلف است و باعث می شود سودآوری راحت تر و بیشتری داشته باشید.
وثیقه گذاری سهام قابل اجراست
شرکت هایی که عضو فرابورس هستند، می توانند سهام خود رابه شکل وثیقه استفاده نموده و از تسهیلات آن استفاده کنند. در این مسیر، شرکت برای استفاده از تسهیلات بانکی، از بخشی از سهام استفاده می نماید. بخشی از سهام که وثیقه گذاری می شود، دیگر قابل معامله نخواهد بود و ارزش گذاری آن در فرابورس انجام می شود.
می توانید بازارتان را تغییر داده و یا کلا خارج شوید
در صورت لزوم می توانید خیلی ساده و با پشت سر گذاشتن مراحل لازم از فرابورس خارج شوید. علاوه بر این شما می توانید نوع شرکت را از سهامی عام به سهامی خاص تغییر دهید.
انجام این امور در بازار بورس تا حد قابل ملاحظه ای نسبت به فرابورس پیچیده تر است.
حجم مبنا وجود ندارد
خرید و فروش در فرابورس بدون حجم مبنا انجام شده و سرعت نقد شوندگی آن ها هم بالاست. در این شرایط عرضه و تقاضا در تعادل قرار داشته و همیشه امکان فروش سهام تان را دارید و خریداری آن هم خیلی سریع قابل انجام است.
سخن پایانی
در صورتی که می خواهید در فرابورس فعالیت کنید، پیشنهاد می کنیم ابتدا بازارهای مختلف آن و انواع معاملات را به خوبی بشناسید. برای شرکت های کوچک، فرابورس می تواند شروع خوبی باشد و البته مسلم است که علاوه بر آن می توانید در بورس هم فعالیت کنید. معاملات مختلف سهام، اوراق قرضه و مشتقات را می توانید در فرابورس داشته باشید.
