عبارت حرکت گله ای در بازارهای مالی یا حتی خارج از حوزه مالی به حرکت دسته جمعی مردم و تبعیت از دیگران اشاره دارد که بدون تحقیق و بررسی و به صورت تقلید کورکورانه صورت می گیرد. به عبارتی می توان گفت که بروز این رفتار در هر زمینه ای می‌تواند آسیب‌های زیادی بر افرادی که در این حوزه مشغول فعالیت هستند وارد نماید. بنابراین لازم است با ویژگی‌های حرکت گله ای در بازارهای مالی آشنایی کامل داشته باشید تا بتوانید از آن دوری کنید. ما در این مقاله به بررسی جامع حرکت گله ای و نحوه اجتناب از آن می پردازیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.
حرکت گله‌ای (herd behavior) چیست؟
اساسا ذات انسان اجتماعی است و همیشه به سمت جامعه و مردم گرایش دارد. زندگی در اجتماع، علی‌رغم فواید و امتیازهای فراوانی که دارد، می‌تواند آسیب زا نیز باشد. یکی از آسیب هایی که اجتماع می‌تواند بر فرد وارد کند، میل او به همسو شدن با سایر افراد آن اجتماع است. چرا که اغلب افراد جامعه از این که روشی مغایر با اجتماع در پیش بگیرند، احساس معذب بودن می کنند. بنابراین هر فرد ترجیح می دهد روش آسان را در پیش گیرد و بدون تحلیل و بررسی، رفتارهایی را که جامعه به سمت آن حرکت می کند را الگو برداری نماید.
به این نوع رفتار، رفتار گله‌ای یا رفتار توده‌وار گفته می‌شود. رفتار گله‌ای انسان‌ها، دقیقاً شبیه به رفتار گله‌ای حیوانات است و به همین علت آن را رفتار گله ای می نامند. احتمالاً شما نیز شاهد رفتار گله‌ای از گوسفندها و یا هر حیوان دیگری شده اید. در حیوانات هر رفتاری که ردیف اول انجام دهد، سایر گله نیز به تبعیت از آنها، آن رفتار را تکرار خواهند کرد.
حرکت گله‌ای در بورس
اصطلاح حرکات گله ای یا حرکات دسته جمعی در بارز بورس به پدیده ای اشاره دارد که در آن معامله گران مختلف به گروه ها می پیوندند و حرکات و معاملات دیگران را با فرض این که آن فرد قبلاً تحقیقات خود را انجام داده است دنبال می کنند اما این موضوع فقط در بازار های مالی صدق نمی کند بلکه می توان نمونه هایی از آن را در جامعه نیز مشاهده کرد.
حرکت گله ای در بسیاری از جنبه‌های زندگی انسان مشاهده می‌شود و بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به طور حتم مشاهده کرده‌اید که عده‌ای از سهامداران اقدام به خرید سهمی کرده و تعداد زیادی از افراد بدون تحلیل و بررسی لازم به پیروی از این افراد، در صف خرید سهم مورد نظر قرار می‌گیرند.
البته عکس این قضیه نیز صادق است. ممکن است افرادی صف‌های خرید یا فروش نمادی را مشاهده و بدون تحلیل، آن را ناشی از حرکت گله‌ای نا آگاهانه بدانند و در نتیجه تصمیم بگیرند برخلاف جریان اقدام کنند. این عمل سرمایه گذاران را در موقعیت آسیب‌پذیری قرار خواهد داد و ممکن است سبب ضرر کردن آنها شود.
مزایا و معیب حرکت گله ای در بازار بورس
معایب حرکت گله ای در بازارهای مالی:
حرکت گله ای یا پیروی از جمعیت می‌تواند باعث قوت گرفتن روند ها شود و این روند ها فراتر از حد خود پیش بروند و با توجه به این که معامله گران و سرمایه گذاران مبتدی اغلب به دلیل ترس از دست دادن سرمایه خود یا به این دلیل که فقط خبر های مثبتی شنیده‌اند اقدام به معامله می کنند و در این مواقع قیمت ها می‌توانند حرکات بزرگی داشته باشند و در نتیجه این شور و شوق غیر منطقی می‌تواند منجر به ایجاد حباب های قیمتی ناپایداری شود که در نهایت از هم می‌پاشد همچنین گاهی اوقات می تواند این رویه باعث به وجود آمدن رکود وحشتناکی شود.
مزایای حرکت گله ای در بازارهای مالی:
همچنین حرکت گله ای می‌تواند فوایدی نیز داشته باشد و این موقعیت را به سرمایه گذاران مبتدی بدهد تا از تلاش و تحقیق دیگران بهره مند شوند، از سوی دیگر حرکت گله ای در بازارهای مالی می‌توانند به معامله‌گر مبتدی این امکان را بدهد که ضررهای خود را سریع تر کاهش دهد، چون اغلب بهتر است همراه با دیگران معامله خود را مدیریت نماید.
علت بروز حرکت گله ای در بورس
علت بروز رفتار گله ای در بورس ساده است. بسیاری از سرمایه‌گذاران دانش لازم برای تحلیل و بررسی سهام را ندارند. در نتیجه این دسته از سهامداران ترجیح می‌دهند تا به جای استفاده از روش‌های تحلیل بنیادی و تکنیکال، همسو با جریان موجود در بازار حرکت کنند. حتی سرمایه گذاران با تجربه نیز ممکن است بسته به شرایط تصمیمات هیجانی اتخاذ کنند. این رفتار صرفا مختص بازارهای مالی ایران نیست و در تمام دنیا نمونه‌های مختلفی از این رفتار مشاهده می‌شود.
ورود به بازار مالی و بورس، نیازمند کسب دانش کافی در خصوص چگونگی رفتار بازار، تحلیل و بررسی سهام‌ها و … است. متأسفانه بسیاری از افرادی که به این حوزه وارد می شوند، دانش کافی ندارند. این افراد، همان سرمایه گذارانی هستند که دچار حرکت گله‌ای خواهند شد. چرا که توان تحلیل و بررسی بازار را ندارند.
آثار حرکت گله‌ای در بازارهای مالی
رفتار گله‌ای در بورس و همچنین نداشتن توان و دانش تحلیل و بررسی سهام، می تواند آثار مخربی خواهد داشت. واضح‌ترین آسیب ناشی از این حرکت، احتمال بسیار بالای ضرر و زیان اقتصادی برای شخص سرمایه گذار خواهد بود. این ضرر و زیان نسبت به میزان سرمایه گذاری و ریسک صورت گرفته می تواند بسیار سنگین و یا جزئی باشد.
اثر مخرب دیگر رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری، ایجاد حباب در بورس است. در واقع حباب قیمت زمانی ایجاد می شود که قیمت یک سهام، ارزش واقعی آن نیست. زمانی که افراد یک جو روانی برای خرید سهام خاص ایجاد می‌کنند، دیگر سرمایه گذاران نیز به خرید آن سهام ترغیب می شوند. در نتیجه رفته رفته تقاضا برای خرید سهام مذکور افزایش می یابد و قیمت آن سهام نیز بالا می رود. اما این افزایش به دلیل ارزش بالای آن سهم نیست بلکه صرفا به دلیل تقاضای غیرمنطقی برای خرید آن سهام است. بنابراین، ارزش واقعی این سهام بسیار پایین‌تر از نرخ قیمت‌گذاری شده بر روی آن خواهد بود و این یک حباب است!
تاثیر حرکت گله‌ای بر ایجاد حباب قیمتی
همانطور که در بالا گفته شد، حباب قیمتی زمانی ایجاد می‌شود که قیمت یک سهم از ارزش ذاتی آن بالاتر باشد. حرکت گله ای می‌تواند در ایجاد حباب قیمتی برای یک نماد تاثیر داشته باشد. به این صورت که ممکن است افراد سودجو با ایجاد جو روانی باعث افزایش قیمت سهام شوند تا پس از رسیدن سهم به قیمت مورد نظر، آن را بفروشند. به این ترتیب افرادی که به خاطر جو مثبت خواهان سرمایه گذاری بر روی نماد هستند، آن سهم را به قیمت بالایی خریداری می‌کنند. در نتیجه افراد بدون تحلیل و بررسی برای خریدن آن سهم هجوم می آورند و حباب قیمتی ایجاد می‌شود.
نوع دیگری از حباب‌ها نیز بر اثر ترس سرمایه‌گذاران از جا ماندن در زمانی که فکر می‌کنند دیگران سودی را شناسایی کرده‌اند رخ می‌دهد. در این نوع حباب قیمتی خبری از افراد سودجو نیست و خوش‌بینی بی‌دلیل به افزایش قیمت، افراد را به سمت خرید سهم می‌کشاند.
حبابِ دات کام (Dot-com Bubble)؛ نمونه‌ای از تاثیر حرکت گله ای بر ایجاد حباب
اگر از جریان حباب دات کام باخبر باشید، می‌توانید بدانید که این حباب در اثر یک رفتار گله‌ای رخ داده است. در اواخر دهه ۹۰ میلادی، ایالات متحده آمریکا وارد یک دوره پر رونق اقتصادی شد. همزمان با این برهه، عصر فراگیری اینترنت در دنیا آغاز گردید. این دوره که تا اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی ادامه داشت منجر به تاسیس تعداد زیادی شرکت اینترنتی شد. ب
یشتر آدرس سایت‌های اینترنتی با عبارت com. به پایان می‌رسد. در این سال‌ها عموم افراد تصور می‌کردند هر شرکتی که در بستر اینترنت فعالیت دارد، بدون شک بسیار ارزنده است. همین موضوع موجب شد تا بسیاری از افراد بدون تحلیل کافی ذرباره این کسب و کار، به سرمایه‌گذاری در این‌گونه شرکت‌های اینترنتی روی بیاورند و قیمت سهام این شرکت‌ها به شکل غیر قابل باوری افزایش پیدا کند.
ترکیدن حباب دات کام بعد از یک دهه، سبب شد تا بسیاری از شرکت‌های دات کام، اعلام ورشکستگی کنند. برندهای معروفی مانند سیسکو و آمازون، گرفتار این حباب شدند. در سال ۲۰۰۲ برآورد شده است که سرمایه‌گذاران در حدود ۵ تریلیون دلار زیان کرده‌اند! این رقم بسیار بالایی است و می‌توان از آن به عنوان یک رویداد تاریخی مهم در بورس یاد کرد.
ورشکستگی شرکت‌های دات کام در حباب دات کام، علاوه بر ضرر و زیان‌های اقتصادی فراوانی که به همراه داشت، سبب برکنار شدن شغلی گروهی از افراد نیز شد. چرا که بسیاری از شرکت‌هایی که متحمل ضرر شده بودند، ترجیح دادند تا با تعدیل نیرو، از هزینه‌های خود بکاهند و دوباره سرپا شوند. به همین جهت تحلیل‌گران همواره توصیه می‌کنند که می‌بایست قبل تصمیم گیری های اقتصادی همه‌ی جوانب را سنجید.
چگونه از رفتار گله ای اجتناب کنیم؟
حرکت گله‌ای در بازارهای مالی ممکن است غریزی باشد، اما راه هایی برای اجتناب از این حرکت در زمینه سرمایه گذاری وجود دارد. در زیر برخی از این روش ها آورده شده اند:
- برای انجام تحقیق از دیگران تقلید نکنید و برای درک حقایق خودتان قدم بردارید.
- بررسی های لازم را انجام دهید و سپس تصمیم نهایی را بگیرید.
- در مورد اینکه چرا و چگونه مردم اقدامات خاصی را انجام می دهند سؤال بپرسید.
- اگر حواس‌تان پرت شده است، تصمیم‌گیری را به تأخیر بیندازید، چه به دلیل استرس یا هر عامل خارجی دیگر!
- ابتکار عمل را به دست بگیرید، جسارت داشته باشید و از متمایز شدن با جمع نهراسید.
مهمترین عامل بازدارنده برای حرکت گله‌ای آموزش بورس و ارتقای دانش مالی است. بکارگیری روش‌های مختلف تحلیل در بورس مانند تحلیل تکنیکال و فاندامنتال به شناسایی وضعیت بازار و حرکت قیمت کمک فراوانی می کند. البته یادگیری و یا افزایش تسلط بر بازارهای مالی نیازمند صرف زمان و هزینه است. توصیه می‌شود اگر فرصت یادگیری روش‌های تحلیل و بررسی بازار سرمایه را ندارید، روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مانند صندوق های سرمایه گذاری را مد نظر داشته باشید.
عامل دیگری که می‌تواند مانع بروز حرکت گله ای در بازارهای مالی شود، کنترل هیجانات است. رفتارهای احساسی و به دور از منطق می‌تواند حتی معامله‌گران حرفه‌ای را نیز تحت تاثیر قرار دهد و باعث ضرر و زیان فراوانی شود. همیشه از خود سوال کنید که چه عاملی باعث شده تا این حجم از افراد به سمت یک نماد حرکت کنند؟!
