بورس و فرا بورس (OTC) دو بازار مالی بسیار مهم در ایران هستند و ما در این مطلب تفاوت بورس و فرابورس را بیان می کنیم. برخی از امکانات معاملات الکترونیکی اخیر، تفاوت های این دو را کمرنگ تر کرده است. ولی باز هم معامله گران بورسی باید از تفاوت این بازار مهم آگاهی داشته باشند.
در جدول زیر تفاوت بورس و فرابورس را به صورت کلی بیان کرده ایم و در ادامه آن را با جزئیات بیشتری بررسی می کنیم.
تفاوت بورس و فرابورس
| ویژگی ها | بورس | فرابورس |
|---|---|---|
| شرایط پذیرش | سختگیرانه‌تر | آسان‌تر |
| حداقل سرمایه شرکت | 500 میلیارد ریال | 150 میلیارد ریال |
| تعداد بازار | دو بازار (اول و دوم) | چهار بازار (اول، دوم، پایه، سوم) |
| دامنه نوسان قیمت | مثبت و منفی 5 و 6 درصد | مثبت و منفی 5 و 6 درصد (به جز بازار پایه که 3 ، 2 و 1 درصد است) |
| حجم مبنا | 1 درصد | 1 درصد |
| نوع شرکت‌ها | بزرگ و باسابقه | کوچک و متوسط |
| نقدشوندگی | بالا | متوسط |
| قیمت سهام | بیشتر | (نسبت به بازار بورس کمتر) |
| نظارت سازمان بورس | بیشتر | کمتر |
| تعداد اوراق بهادار | بیشتر | کمتر |
| بازارهای مشتقه | فعال | محدود |
| تاریخ تاسیس | 1346 | 1387 |
بورس چیست؟
بورس یک بازار متمرکز است که در آن افراد، شرکت ها و مؤسسات می توانند سهام شرکت های سهامی عام را خریداری و بفروشند. این سهام نشان دهنده مالکیت بخشی از دارایی ها و سود شرکت است.
شرکت های سهامی عام برای افزایش سرمایه برای اهداف مختلف مانند گسترش عملیات، سرمایه گذاری در پروژه های جدید یا پرداخت بدهی، سهام منتشر می کنند. سپس این سهام در بورس‌ها خرید و فروش می‌شوند که بازارهای سازمان‌یافته‌ای هستند که خریداران و فروشندگان می‌توانند با یکدیگر معامله کنند.
قیمت سهام در بازار سهام بر اساس پویایی عرضه و تقاضا تعیین می شود. اگر شرکتی عملکرد خوبی داشته باشد و انتظار می رود رشد کند، تقاضا برای سهام آن ممکن است افزایش یابد و قیمت را بالا ببرد. برعکس، اخبار منفی یا عملکرد ضعیف ممکن است منجر به کاهش تقاضا و کاهش قیمت سهام شود.
در بازار بورس معاملات سهام انجام شده و همچنین قوانین و مقرراتی را برای معامله وضع شده است. بورس به عنوان یک بازار مرکزی عمل می کند که در آن خریداران و فروشندگان می توانند قیمت ها را ببینند و معاملات را انجام دهند. بسته به نوع بورس، معاملات می تواند به صورت شفاهی، دستی یا الکترونیکی انجام شود. هنگامی که یک معامله انجام می شود، قیمت آن در سراسر بازار اعلام می شود و باعث می شود همه معامله گران فرصتی برابر برای خرید و فروش دارایی ها با قیمت های عادلانه داشته باشند.
انواع بازار بورس
انواع بازار در بورس اوراق بهادار تهران:
- بازار اول بورس:
- شامل شرکت‌های بزرگ و باسابقه
- شرایط پذیرش سختگیرانه‌تر
- نقدشوندگی بالا
- دامنه نوسان قیمت 6 درصد
- بازار دوم:
- شامل شرکت‌های کوچک و متوسط
- شرایط پذیرش آسان‌تر
- نقدشوندگی متوسط
- دامنه نوسان قیمت 5 درصد
فرابورس چیست؟
برای پذیرفته شدن شرکت ها در بورس به سخت گیری های زیادی نیاز است. اما شرکت هایی که نمی توانند در بورس فعالیت کنند، با شرایط ساده تری می توانند در فرابورس فعالیت داشته باشند. فرابورس نیز تحت سازمان بورس و اوراق بهاردار فعالیت می کند
انواع بازارهای فرابورس
- بازار اول:
- شامل شرکت‌های بزرگ و باسابقه
- شرایط پذیرش سختگیرانه‌تر (راحت تر نسبت به بازار بورس)
- نقدشوندگی بالا
- دامنه نوسان قیمت 6 درصد
- بازار دوم:
- شامل شرکت‌های کوچک و متوسط
- شرایط پذیرش آسان‌تر
- نقدشوندگی متوسط
- دامنه نوسان قیمت 5 درصد
- بازار پایه:
- شامل شرکت‌های با ریسک بالا (زرد ، نارنجی و قرمز)
- شرایط پذیرش آسان‌تر
- نقدشوندگی پایین
- دامنه نوسان (زرد =3% ، نارنجی = 2% و قرمز = 1%)
- بازار مشتقه:
- شامل قراردادهای آتی و اختیار معامله
- صندوق های ETF
- صندوق های طلا
- دامنه نوسان 10 درصد
تفاوت بورس و فرابورس چیست؟
بازار فرابورس به معاملات اوراق بهاداری اطلاق می شود که خارج از بازار بورس اصلی انجام می شود. بیش از 12000 اوراق بهادار در بازار فرابورس معامله می شود که شامل سهام ، صندوق های سهامی قابل معامله در بورس ( ETF )، اوراق قرضه ، کالاها و مشتقات می شود .
از طرف دیگر، برخی از شرکت‌ها ممکن است به انتخاب خود در بازار فرابورس «غیر بورسی» باقی بمانند، شاید به این دلیل که نمی‌خواهند هزینه‌های لیست شدن در بورس را بپردازند یا مشمول الزامات گزارش‌دهی بورس نباشند.
شرایط پذیرش
شرایط پذیرفته شدن شرکت ها در بورس سخت گیرانه تر از فرابورس هستند. شرکت های کوچک تری که شرایط پذیرفته شدن در بازار بورس را ندارند و یا می خواهند سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند ، می توانند در بازار فرابورس ثبت شده و مورد معاملع قرار گیرد.
حداقل سرمایه شرکت
حداقل سرمایه شرکت برای پذیرفته شدن در بورس برابر با 500 میلیارد ریال و حداقل سرمایه شرکت برای پذیرفته شدن در بازار فرابوس برابر با 150 میلیارد ریال است.
دامنه نوسان قیمت
دامنه نوسان قیمت در بازار اول بورس برابر با 6 درصد و بازار دوم بورس برابر با 5 درصد است. البته میزان نوسان قیمت برای سهام حق تقدم دو برابر خواهد شد. یعنی در سهام حق تقدم میزان نوسان قیمت برای بازار اول بورس برابر با 12% و برای بازار دوم بورس 10% خواهد بود.
حجم مبنا در بازار بورس و فرابورس
حجم مبنا در بورس و فرابورس به حداقل تعداد سهمی گفته می‌شود که باید مورد معامله قرار گیرد تا قیمت پایانی آن سهم نوسان مثبت یا منفی داشته باشد.
حجم مبنا در بورس برای شرکت های با سرمایه کمتر از 2 هزار میلیارد تومان برابر با 1% از تعداد کل سهام شرکت و برای شرکت های با سرمایه بیشتر از 2 هزار میلیارد تومان برابر با 0.5% از کل سهام شرکت است.
حجم مبنا در فرابورس برای بازار اول و دوم آن 1% از تعداد کل سهام شرکت و برای بازار پایه (زرد 0.5% ، نارنجی 0.25% و قرمز 0.1%) است.
نقدشوندگی و ریسک
نقد شوندگی بازار بورس نسبت به فرابورس بسیار بیشتر بوده و سهام خریده شده به راحتی قابل فروش است. همین امر باعث شده است میزان ریسک سرمایه گذاری در فرابورس نسبت به بورس بیشتر باشد.
از سوی دیگر چون سختگیری های کمتری بر بازار فرابورس وجود دارد ، امکان ورشکستگی و زیان ده بودن یک سهم در فرابورس نسبت به بورس بیشتر است و این امر ریسک معاملاتی آن را بالا برده است.
