تراز تجاری یا (Trade Balance) تفاوت بین ارزش صادرات و ارزش واردات یک کشور برای یک دوره معین است. تراز تجاری بزرگترین جزء تجاری هر کشور است که به صورت دو رقم مجزا از هم متمایز می‌شود.
تراز تجاری را می توان به عنوان معیاری دانست که به وسیله آن معاملات بین المللی را اندازه گیری می کنند. این شاخص به عنوان بزرگترین جزء در پرداخت ها محسوب می شود.
| نام | Trade balance (تراز تجاری) |
| نماد | BOT |
| نام دیگر | International Trade balance (تراز بازرگانی تجاری) |
| معنی | تفاوت بین ارزش صادرات و واردات یک کشور برای یک بازه زمانی معین |
| فرمول | تراز تجاری= ارزش صادرات_ ارزش واردات |
بیشتر بخوانید: شاخص سفارشات کارخانه Factory Orders
تراز تجاری چیست؟
شاخص های مختلفی وجود دارد تا شرایط اقتصادی یک کشور را نشان دهد که از بین آنها می توان به تراز تجاری (Trade balance) اشاره کرد.
عددی که تراز تجاری نشان می دهد، تفاوت بین قیمت صادرات و واردات یک کشور در طول یک ماه است.
اگر میزان صادرات بیشتر از واردات باشد، نشان از شرایط اقتصادی بهتر است و در نتیجه باعث:
- رشد تراز تجاری
- رشد اقتصادی
- بالا رفتن ارزش پول
اقتصاددان ها برای اندازه گیری قدرت اقتصاد یک کشور از BOT استفاده می کنند.
شاخص تراز تجاری نشان دهنده:
- سلامت اقتصادی یک کشور
- ارتباط آن با سایر کشورها
- قدرت یک کشور در رقابت تجاری با بازارهای مالی جهان
نحوه محاسبه تراز تجاری
در ابتدای متن هم اشاره کردیم که Trade balance یا تراز تجاری، نشان دهنده تفاوت بین صادرات و واردات یک کشور است.
صادرات همان کالاها و خدمات فروخته شده به سایر کشورهای خارجی است.
واردات همان کالاها و خدمات خریداری شده توسط کشورهای خارجی است.
تراز تجاری را می‌توان با مقایسه ارزش صادرات یک کشور به سایر کشورها، نسبت به ارزش واردات آن از کشورهای دیگر دانست.
فرمول تراز تجاری
نحوه محاسبه تراز تجاری خیلی آسان است، چون این شاخص یک فرمول ساده ای دارد که به راحتی می توانید محاسبات خودتان را انجام دهید. فرمول تراز تجاری، ارزش واردات یک کشور را از ارزش صادرات آن کم می‌کند:
تراز تجاری= ارزش صادرات_ ارزش واردات
مثال:
فرض کنید کشوری در طول یک سال صادراتی به ارزش 300 میلیون دلار و واردات به ارزش 100 میلیون دلار داشته است. حال تراز تجاری این کشور به شرح زیر است:
300-100= 200
تراز تجاری این کشور 200 میلیون دلار است.
انواع تراز تجاری
مجموعا تراز تجاری را می توان به دو نوع کلی تقسیم کرد:
- تراز تجاری قابل مشاهده: شامل کالاهای فیزیکی
- تراز تجاری غیر قابل مشاهده: شامل خدمات و سایر مواد مشابه
تفاوت کسری تجاری در مقابل مازاد تجاری
تفاوت بین کسری تجاری و مازاد تجاری به صورت زیر خلاصه می‌شود:
مازاد تجاری
در این حالت تراز تجاری کشور مثبت است، یعنی ارزش خالص صادرات کشور از ارزش واردات خریداری شده از سایر کشورهای خارجی بیشتر است.
کسری تجاری
در این حالت تراز تجاری کشور منفی است، یعنی که ارزش خالص صادرات کشور کمتر از ارزش واردات سایر کشورهای خارجی است.
نکته: تراز تجاری مطلوب، شرایطی است که صادرات یک شرکت از میران واردات آن بیشتر است.
بیشتر بخوانید: تجارت فارکس را بیاموزید!
در جدول زیر به طور کلی به مقایسه مازاد تجاری و کسری تجاری پرداخته ایم:
| ویژگی | مازاد تجاری | کسری تجاری |
| تعریف | ارزش صادرات بیشتر از واردات | ارزش واردات بیشتر از صادرات |
| تاثیر بر اقتصاد | تقویت ارز ملی، افزایش تولید داخلی، کاهش تورم | تضعیف ارز ملی، افزایش بدهی خارجی، افزایش تورم |
| مثال کشورهایی با این وضعیت | آلمان، چین | آمریکا، بریتانیا |
| پیامدهای احتمالی | افزایش قدرت خرید داخلی، جذب سرمایه خارجی | کاهش قدرت خرید داخلی، وابستگی به اقتصادهای دیگر |
| علل تشکیل |
صلاح یک کشور در تولید و یا صادرات برخی کالاها باشد. محصولات صادراتی برای خریداران ارزان باشد. |
یک کشور در تولید برخی کالاها ضعف نشان دهد. وارد کردن برخی کالاها برای کشور ارزان باشد در حالیکه تولید یا صادرات آن کالاها گران تمام می شود. |
فاکتورهای موثر بر شاخص BOT
- مواد اولیه ارزان و قابل دسترس
- محدودیت های مالیاتی
- هزینه های تولید کشور صادر کننده در مقایسه با کشور وارد کننده
تاثیر تغییرات نرخ ارز یک کشور بر تراز تجاری
زمانی قیمت ارز یک کشور بیشتر شود، هزینه کالاها و خدمات برای ساکنان آن کشور در بازار خارجی هم بالا می رود. در نتیجه، برای ساکنان آن کشور، واردات ارزان‌تر می‌شود.
در این صورت برای تولیدکنندگان داخلی ممکن است به دلیل قیمت‌های بالاتر، فروش کالاهای خود در خارج از کشور، مشکل باشد. در نهایت این وضعیت باعث کاهش صادرات و افزایش واردات شده و موجب کسری تجاری می‌شود.
چگونه یک کشور می‌تواند تراز تجاری مطلوب به دست آورد؟
بسیاری از کشورها به دنبال بهتر شدن تراز تجاری هستند و به همین خاطر سعی در سرمایه‌گذاری هنگفت در صنایع تولیدی و یا استخراجی دارند. انجام این کار باعث افزایش تعرفه کالاهای وارداتی و یا کاهش ارزش پول کشور می شود. اما با انجام این کار، تراز تجاری بهتر خواهد شد.
حرف آخر
تراز تجاری تفاوت بین صادرات و واردات کالاهای یک کشور است. تراز تجاری مثبت به عنوان مازاد تجاری شناخته می‌شود و نشانگر بالا بودن صادرات بیشتر از واردات آن کشور است.
تراز تجاری منفی به عنوان کسری تجاری است که نشان می‌دهد واردات یک کشور بیشتر از صادرات آن است و نشان می دهد که آن کشور باید هزینه‌های بیشتری از درآمد صادرات را صرف واردات کند.
